Visible thinking

Stories that Move is geïnspireerd op het concept van ‘visible thinking’ oftewel hardop denken. Lesgeven neemt vaak de vorm aan van praten en van leerlingen wordt verwacht dat ze luisteren. Maar wat gebeurt er als je het omdraait? Als lesgeven luisteren wordt en leren plaatsvindt door te praten? Om te doorgronden welke discriminatiemechanismen in de samenleving en in persoonlijke levens werkzaam zijn moet er bij leerlingen een andere manier van denken op gang komen en dat kan door ze bewust te maken van het leerproces.

Aan de Universiteit van Harvard zijn visible thinking’-strategieën geïntroduceerd en ontwikkeld als nieuwe manier van lesgeven. ‘Heel algemeen gezegd komt het erop neer dat denkprocessen zichtbaar worden gemaakt zodat leerlingen er beter grip op krijgen’. ‘Visible thinking’ maakt gebruik van bepaalde leerstrategieën in eenvoudige vorm, zoals een aantal vragen of een korte reeks stappen.

Van opdracht naar strategie

‘Visible thinking’ is bruikbaar voor alle leeftijdsgroepen en voor elk onderwerp. ‘Visible thinking’-strategieën beginnen vaak met een opdracht. Ze worden vanzelf een strategie omdat ze in de klas bij herhaling worden gebruikt. De leerlingen wennen eraan en de strategieën worden automatisch een onderdeel van hun leerproces. Eigenlijk zijn het niet meer dan vaste patronen van handelingen die in lessen kunnen worden ingebouwd en die bruikbaar zijn in verschillende contexten. In één les zijn meerdere strategieën te gebruiken, zoals ook gebeurt in Stories that Move. Hoewel de meeste strategieën voor zich spreken, moeten ze ook voor de docent tot routine worden. Het gaat erom dat het ‘visible thinking’ in de leerling ontstaat. De ideeën en vragen die leerlingen hebben zijn het startpunt. Neem daarom de tijd voor door leerlingen geleide uitwisselingen en discussies.

Denkmechanismen

‘Visible thinking’ heeft een paar doelen. Ten eerste geeft het leerlingen de kans om denkvaardigheden te ontwikkelen, zoals creativiteit, nieuwsgierigheid en aandacht voor waarheid en begrip. Ten tweede verdiept het hun inzicht. Het maakt leerlingen alert op mogelijke andere manieren van denken en leren. ‘Visible thinking’ helpt bovendien om het denkproces van de leerling te documenteren. Het laat zien hoe iedere leerling bijdraagt aan groepsleren en het opent mogelijkheden om te praten, gedachten te delen en te discussiëren.

‘Visible thinking’-strategieën gebruiken

• Door denkstrategieën vaak te herhalen wennen leerlingen eraan en raken ze geïntegreerd in hun leerproces;
• Het is het leerproces van de leerlingen, en dat betekent dat er geen goed of fout is;
• Omdat visible thinking de ontwikkeling in het leren blootlegt, is het makkelijk om leerlingen te ondersteunen;
• In de klas zijn het niet alleen de strategieën zelf maar vooral de discussies eromheen die ze tot een effectief leermiddel maken.

In Stories that Move gebruikte strategieën:

Zie – Denk – Vraag
Leerlingen krijgen een afbeelding te zien en schrijven eerst op wat ze zien, dan wat ze denken en vervolgens de vragen die de afbeelding bij hen oproept. In deze strategie wordt aandachtige observatie gekoppeld aan de natuurlijke nieuwsgierigheid van leerlingen.

Denk – Deel – Uitwisselen
Leerlingen bestuderen een afbeelding of onderwerp en bespreken hun bevindingen daarna in tweetallen, zodat iedereen de kans krijgt zijn of haar gedachten te uiten. Vervolgens delen ze enkele ideeën in een grotere groep, misschien iets dat hen verbaasde in wat hun partner zei. Deze strategie bevordert actief redeneren en toelichten.

Krantenkoppen
Dit is een strategie om de essentie naar boven te halen. Leerlingen moeten een onderwerp of idee samenvatten in een korte krantenkop. Het dwingt ze zaken af te wegen en de kernpunten naar boven te halen.

Ik dacht altijd… , maar nu denk ik
Een strategie om te reflecteren op hoe en waarom onze gedachten zijn veranderd.

Zoom in – Zoom uit
Een routine om op details in te gaan en dingen te interpreteren. Leerlingen krijgen steeds een deel van een afbeelding te zien en moeten zeggen wat ze denken te zien en wat ze denken dat er gaande is. Dit kan leiden tot discussies over het ‘grotere plaatje’.